«همدلی» نشست آنکارا با حضور روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه را بررسی می‌کند اتحاد راهبردی رودرروی آمریکا

همدلی| گروه سیاسی- «حالا که سه کشور ایران، روسیه و ترکیه برای مهار جنگ داخلی سوریه، در کنار هم در حال کار و همکاری هستند، بیشتر برآمده از درک و برداشت آنها از ضعف آمریکا است تا اینکه ربطی به افزایش ناگهانی عشق و روابط نزدیک متقابل بین آنها داشته باشد». این سخنان «داو زاخیم» معاون وزیر دفاع آمریکا بین سال‌های 2001 تا 2004 است. او نزدیکی و ایجاد روابط حسنه ترکیه و روسیه و همکاری آن با ایران را یکی از «تحولات دردسرساز در جنگ داخلی سوریه» دانسته و همکاری این سه کشور را یکی از نمونه‌های موفق، همکاری‌های منطقه‌ای نامیده است. همه می‌دانیم که مقابله با نفوذ آمریکا و جلوگیری از تجزیه سوریه بی‌شک جزو اهداف بلند مدت و مشترک ایران، ترکیه و روسیه قلمداد می‌شود. درهمین راستا اجلاس سران ایران، روسیه و ترکیه از دیروز شروع شده است. همزمان با این دیدار سه جانبه، اجلاس امنیتی مسکو هم با حضور وزیر دفاع تشکیل شده است. کشورهایی که به تعبیر ناظران بین المللی «ضامن صلح» در سوریه هستند.
اما تحلیلگران سیاسی بر این باورند که کشورهای ضامن صلح به رغم همکاری‌هایشان در چارچوب روند صلح، تاکنون نتوانسته‌اند توافقنامه «مناطق کاهش تنش» را آن طور که وعده داده بودند به طور کارآمد اجرا کنند. علی بیگدلی، استاد دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با «همدلی» در خصوص اهمیت جلسه سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه گفت: «بدون شک همکاری این سه کشور اهمیت خاصی دارد اما ساده‌انگارانه است که اگر تاثیر و اهمیت کشورهای فرانسه، آمریکا و حتی امارات متحده را نادیده یا بدون توجه به منافع آنها بتوان به راه حلی قطعی دست یافت». دکتر خالد توکلی جامعه شناس و تحلیلگر مسائل سیاسی نیز در گفت‌وگو با «همدلی» ضمن تایید اهمیت سیاست‌های سران اجلاس ضامن صلح در آنکارا گفت: «ایران، روسیه و ترکیه به دلیل اینکه منافع متفاوتی را در سوریه دنبال می‌کنند، بعید است بتوانند به این راحتی به یک راه حل نهایی و قطعی دست پیدا کنند. اگر راه حلی به دست آید قطعا راه حل مشکلی خواهد بود». مشروح گزارش را در پایین می‌خوانیم.
اختلاف در تاکتیک؛ اشتراک در هدف
تحلیلگران سیاسی بر این باورند که همکاری ایران، روسیه و ترکیه یکی از نمونه‌های همکاری‌های  منطقه‌ای است که دستاوردهای قابل توجهی را در پی داشته است. این اتحاد استراتژیک تاییدی است بر این‌که همکاری‌های درون منطقه‌ای برای حل مشکلات از دستاوردهای بیشتری برخورداراست. بدون شک، ایجاد صلح و ثبات در منطقه بیش از هر چیز به وجود بازیگران کشورهایی که در منطقه منافع مشترک دارند بستگی دارد.


همکاری این سه کشور در کاهش تاثیر و نفوذ آمریکا در منطقه موجب به وجود آمدن یک اتحاد استراتژیک بین آنها شده است. این اتحاد استراتژیک در صورتی انجام گرفته که هر سه کشور هم در منافعی که دنبال می‌کنند و هم در سیاست‌های منطقه‌ای خود با هم تفاوت‌ها و اختلافات اساسی دارند.
از دیگر عوامل مهم که باعث تقویت همکاری ایران، ترکیه و روسیه شده است وجود تروریسم و مقابله با گروه‌های تروریستی در منطقه است که بر اساس مشاهدات عینی و نظر کارشناسان مسائل سیاسی، این اتحاد در مقابل تروریسم در منطقه نیز بسیار موثر بوده است.
استراتژی چند سویه ایران در سوریه
تثبیت «محور مقاومت»، ممانعت از ظهور و شکل‌گیری کشورهای مستقل از جمله کشور کُرد در داخل سوریه بخصوص در نواحی شمال و شمال شرقی و نقش فعال در بازسازی این کشور از محورهای مهم و استراتژی کلان ایران در سوریه پس از شکست داعش است. ایران تمایل زیادی نیز به بازسازی سوریه از خود نشان داده است. برای نمونه، طی دیدار عماد خمیس نخست‌وزیر سوریه از تهران در ژانویه ۲۰۱۷، پنج تفاهم‌نامه همکاری میان دو کشور در زمینه‌های استخراج فسفات، احداث پایانه‌های نفت و‌گاز، و ارائه خدمات مخابراتی امضا شد. پر واضح است که جمهوری اسلامی استراتژی چندسویه‌ای را در سوریه‌ پساداعش دنبال می‌کند که تحکیم روابط نظامی بلندمدت با دمشق از مهمترین محور‌های آن است. جمهوری اسلامی ایران تنها حامی بشار اسد از آغاز اعتراضات مردمی در سال ۲۰۱۱ بوده که طی تقریبا هفت سال جنگ داخلی در کنار حکومت سوریه ایستاده است. استراتژی کلان تهران پس از بیرون راندن داعش حضور همه‌جانبه در این کشور و نگه داشتن آن در محور متحدان خود است، محوری که پایداری آن عمق استراتژیک جمهوری اسلامی را تضمین کرده و چه بسا منافع اقتصادی قابل توجهی نیز در کنار منافع نظامی و اطلاعاتی در منطقه برای آن در پی داشته باشد.
دستیابی به یک راه حل مشترک دشوار است
خالد توکلی استاد جامعه شناسی و تحلیلگر مسائل سیاسی منطقه، در گفت وگو با همدلی، ضمن اشاره به اهمیت دیدار سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه در پیدایش یک راه حل سیاسی برای بحران سوریه گفت: « با توجه به این که ایران، روسیه و ترکیه منافع متفاوتی را در منطقه دنبال می‌کنند، می‌توان گفت دست یابی به یک راه حل نهایی برای بحران سوریه مشکل به نظر می‌رسد».
البته نباید فراموش کرد که تفاوت در منافع، مانع این نمی‌شود که هدف مشترکی را دنبال نکرد. بدون شک ایران، ترکیه و روسیه هرکدام به دنبال منافع خاص خود هستند. بنابراین آنچه این سه کشور را می‌تواند بر سر یک میز گرد هم آورد وجود و نفوذ آمریکا در منطقه خواهد بود.
این تحلیلگر سیاسی در ادامه تضعیف حزب کارگر کردستان را از اهداف مهم ترکیه دانست که در این دیدار نیز به دنبال آن خواهد بود». البته تضعیف تشکیل کشوری به نام کشور کُردها نه تنها از اهداف ترکیه بلکه ایران نیز به شمار می‌رود.
همکاری‌های سه کشور موفق بوده است
علی بیگدلی استاد دانشگاه شهید بهشتی و تحلیلگر مسائل منطقه نیز در گفت وگو با «همدلی» گفت: «گرچه سه کشور ایران و ترکیه و روسیه اهداف و منافع متفاوتی را دنبال می‌کنند، اما نمی‌توان منکر شد که در حال حاضر آنها یک دشمن مشترک یا بازیگر تاثیرگذار در منطقه به نام آمریکا دارند که تا کنون توانسته این سه کشور را همراه کند». البته چندی پیش بود که ترامپ گفت قصد دارد تا نیروهایش را از منطقه سوریه خارج کند. این امر موجب بهت و تعحب همه بازیگران منطقه شد .
بیگدلی در راستای سخنان ترامپ مبنی بر خروج نیروهایش از سوریه گفت: « بدون شک خروج نیروهای آمریکا از سوریه آغاز تهدیدی برای عربستان سعودی است. به خاطر همین بود که محمدبن سلمان در گفت وگویی با «سی ان ان» اعلام کرد که حاضر است تمام هزینه‌های نیروهای آمریکا برای ماندن در سوریه را پرداخت کند».
او در پایان همکاری این سه کشور برای برقراری صلح و پیدایش راه حل بحران سوریه را موفق ارزیابی کرد، و گفت: « ساده‌انگارانه است که اگر تاثیر و اهمیت کشورهای فرانسه، آمریکا و حتی امارات متحده را نادیده یا بدون توجه به منافع آنها بتوان به راه حلی قطعی دست یافت».